Thứ Sáu, 14/02/2025
1. Tình hình tội phạm sử dụng công nghệ cao tại TPHCM: Tội phạm sử dụng công nghệ cao là loại tội phạm mới xuất hiện tại Việt Nam trong những năm gần đây nhưng lại có sự gia tăng ngày càng nhanh cả ở số lượng và tính chất nguy hiểm. Phần đông đối tượng phạm tội loại tội phạm này là người nước ngoài, một số vụ còn có sự tham gia của nhiều đối tượng trong nước.
Trong khoảng hai năm từ 2012 – 2014, các cơ quan tiến hành tố tụng TPHCM đã khởi tố 46 vụ/ 142 bị can, truy tố 23 vụ/ 79 bị can, xét xử 19 vụ/ 70 bị can các vụ án có liên quan đến tội phạm sử dụng công nghệ cao mà phổ biến là các tội: “Đánh bạc” (Điều 248); “Tổ chức đánh bạc” (Điều 249); “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” (Điểu 139); “Sử dụng mạng internet thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản” (Điều 226b); “Làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức” (Điều 267).
Những hành vi phạm tội phổ biến của loại tội phạm này thường là làm giả các loại hồ sơ, giấy tờ, thẻ ATM, thẻ tín dụng rất tinh vi để rút tiền từ ngân hàng; sử dụng đường truyền Internet tốc độ cao và lắp đặt thiết bị, các máy phát sóng trái phép sử dụng mạng viễn thông, mạng internet để truy cập bất hợp pháp vào tài khoản của cá nhân sau đó cấu kết với các đối tượng trong nước, giả danh là cán bộ các cơ quan nhà nước rồi gọi điện thoại cho nạn nhân để hù dọa yêu cầu chuyển tiền vào tài khoản của chúng chỉ định rồi chiếm đoạt.
Một số vụ án điển hình đã xảy ra thời gian qua như: - Ngày 19/3/2014, Cơ quan Cảnh sát điều tra – Công an thành phố Hồ Chí Minh đã khởi tố Wu Tung I (quốc tịch Đài Loan) và đồng bọn (10bc) về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Wu Tung I đã cấu kết với các đối tượng người Việt Nam giả danh Công an Hà Nội, nhân viên Tổng đài VNPT gọi điện yêu cầu các bị hại chuyển tiền vào tài khoản chỉ định tại Sacombank để kiểm tra sau đó rút ra chiếm đoạt 1.050.000.000 đồng. - Ngày 10/3/2014, Cơ quan Cảnh sát điều tra – Công an thành phố Hồ Chí Minh đã khởi tố Shih Pao Yu (quốc tịch Đài Loan) và đồng bọn (7bc) về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Yu đã cấu kết với các đối tượng người Việt Nam giả danh Công an Hà Nội gọi điện yêu cầu các bị hại chuyển tiền vào tài khoản chỉ định để kiểm tra sau đó rút ra chiếm đoạt. Ngày 04/4/2014, Cơ quan Cảnh sát điều tra – Công an thành phố Hồ Chí Minh đã khởi tố Chiu Yung Sheng (quốc tịch Đài Loan) và đồng bọn (5bc) về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Sheng đã cấu kết với các đối tượng người Việt Nam giả danh nhân viên tổng đài VNPT, Điều tra viên, Kiểm sát viên gọi điện yêu cầu các bị hại chuyển tiền vào tài khoản chỉ định để kiểm tra sau đó rút ra chiếm đoạt. Cả 3 trường hợp trên bị hại đều là người Việt Nam, các đối tượng đã giả danh là cán bộ các ngành Công an, Kiểm sát, nhân viên tổng đài VNPT để hù dọa yêu cầu chuyển tiền vào tài khoản của chúng chỉ định để chiếm đoạt.
Người thực hiện hành vi phạm tội liên quan đến sử dụng công nghệ cao còn có các đối tượng trong nước, là học sinh, sinh viên. Những đối tượng này do có trình độ, am hiểu về công nghệ thông tin, thường xuyên tham gia vào các diễn đàn của Hacker trên mạng internet rồi tìm kiếm, mua bán thông tin thẻ tín dụng bị đánh cắp sau đó sử dụng các thông tin này đặt mua hàng hoá có giá trị như các máy móc, thiết bị vi tính tại các trang bán hàng trực tuyến trong và ngoài nước sau đó bán lại thu lợi bất chính lớn. Cũng có nhiều trường hợp bọn chúng dùng thủ đoạn thành lập các trang Website sau đó đăng quảng cáo bán hàng qua Website nhưng khi nhận được đơn hàng và tiền khách hàng chuyển trước thì chúng không giao hàng hoặc giao hàng không đúng chất lượng.
Một số vụ điển hình như: - Tháng 8/2012, Nguyễn Quốc Đạt và đồng bọn bị Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hồ Chí Minh truy tố về tội “Sử dụng mạng internet nhằm thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản” (Điều 226b). Đạt và đồng bọn có hành vi vào mạng internet lấy thông tin thẻ tín dụng của người nước ngoài, sử dụng để mua hàng trực tuyến ở nước ngoài, sau đó chuyển hàng về Việt Nam bán nhằm thu lợi bất chính. Tổng số tài sản bị chiếm đoạt trị giá khoảng 1,1 tỷ đồng. - Ngày 29/1/2013, Cơ quan Cảnh sát điều tra – Công an thành phố Hồ Chí Minh đã khởi tố Trần Văn Tuấn và đồng bọn (5bc) về tội “Sử dụng mạng Internet thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản”. Tuấn và đồng bọn đã tổ chức đăng tin quảng cáo trên website bán các mặt hàng điện tử, yêu cầu khách hàng chuyển tiền vào tài khoản Agribank và Techcombank. Nhưng khi nhận tiền thì Tuấn không giao hàng mà rút ra chiếm đoạt. - Ngày 29/1/2013, Cơ quan Cảnh sát điều tra – Công an thành phố Hồ Chí Minh đã khởi tố Nguyễn Ngọc Phương và đồng bọn (5bc) về tội “Sử dụng mạng Internet thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản”. Phương và đồng bọn đã tổ chức đăng tin quảng cáo trên website rao vặt kèm theo số điện thoại để liên lạc mua hàng, khi khách hàng liên hệ mua hàng Phương và đồng bọn yêu cầu khách hàng chuyển tiền vào tài khoản chỉ định nhưng không giao hàng và hủy sim điện thoại, rút tiền chia nhau chiếm hưởng. Tổng số tiền chiếm đoạt là 167.895.999 đồng
Hiện nay các ngân hàng, sàn giao dịch chứng khoán đều áp dụng giao dịch điện tử qua mạng; do đó các đối tượng có điều kiện tiếp cận với mạng máy tính, đã lợi dụng nhiệm vụ được giao và sở hở về bảo mật mạng của đơn vị để thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản; các đối tượng này vào hệ thống mạng của đơn vị thực hiện giao dịch mua bán chứng khoán khống, nộp tiền, chuyển tiền khống, rút tiền mặt để chiếm đoạt. Điển hình là vụ án Nguyễn Đức Cảnh bị xét xử về tội “Trộm cắp tài sản” xảy ra năm 2012. Trong vụ này, Nguyễn Đức Cảnh là nhân viên kế toán của công ty chứng khoán ACBS, đã có hành vi lén lút đăng nhập vào hệ thống phần mềm quản lý giao dịch cổ phiếu của công ty để thực hiện nghiệp vụ báo có cổ phiếu khống để bán chiếm đoạt tiền; tổng số tiền bị chiếm đoạt là khoảng 330 triệu đồng.
2. Những khó khăn, vướng mắc trong đấu tranh phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao:
Do đây là một loại tội phạm mới phát sinh, có nhiều tính chất đặc thù, phi truyền thống, khả năng hoạt động phạm tội rất rộng, đối tượng phạm tội có tính chất xuyên quốc gia… nên quá trình giải quyết những vụ án hình sự do tội phạm sử dụng công nghệ cao để thực hiện hành vi phạm tội, các cơ quan chức năng có liên quan thường gặp một số khó khăn vướng mắc đó là:
- Nhiều vụ án có sự tổ chức chặt chẽ giữa các đối tượng tội phạm là người nước ngoài với các đối tượng trong nước để thực hiện tội phạm. Các đối tượng này sử dụng mạng internet làm phương tiện phạm tội. Do đó, hầu hết các tài liệu chứng cứ là các tệp tin lưu trữ trên máy tính, trên mạng. Khi bị phát hiện, tội phạm có thể xoá, sửa nhanh chóng để tiêu huỷ nên rất khó thu thập chứng cứ.
- Các đối tượng phạm tội thường sử dụng nick name, địa chỉ email để giao tiếp với nhau và với các bị hại nên rất khó xác định nhân thân địa chỉ thật của đối tượng hoặc bị hại, nhất là khi họ ở nước ngoài. Đối tượng phạm tội thường sử dụng thông tin giả nên việc truy tìm người thực hiện hành vi phạm tội là rất khó khăn. Ngoài ra, việc chiếm đoạt tiền cuả nạn nhân thường thông qua nhiều tài khoản và đối tượng trung gian nên việc xác định trách nhiệm của các bên trung gian cũng rất khó khăn.
- Quá trình điều tra thu thập chứng cứ của vụ án trên gặp nhiều khó khăn, vì hầu hết chứng cứ chỉ được xác định trên cơ sở lời khai nhận của các đối tượng, các thông tin in từ mạng internet.
4) Nhiều trường hợp do hệ thống phần mềm không được bảo mật tốt, bị lộ mật khẩu, hệ thống không lưu trữ đầy đủ lịch sử truy cập dữ liệu, nên việc xác định người đăng nhập hệ thống là ai, vào thời gian nào, làm việc gì trên hệ thống,… là rất khó khăn, dẫn đến không thể xử lý được đối tượng.
- Chưa có văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật để xử lý một số hành vi tội phạm có sử dụng công nghệ cao như truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy qua mạng hoặc có văn bản hướng dẫn nhưng đã lạc hậu như hướng dẫn số đĩa để làm yếu tố định tội, định khung hình phạt truy tố đối với tội truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy…
- Công tác tương trợ tư pháp, ủy thác tư pháp kết quả còn hạn chế, nhiều vụ hầu như ủy thác tư pháp không có kết quả, chậm trả lời...
3. Một số giải pháp đấu tranh phòng chống tội phạm công nghệ cao:
Qua thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, để góp phần tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc nêu trên, xin nêu một số kiến nghị, giải pháp để công tác đấu tranh phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao ngày càng hiệu quả hơn đó là:
- Các cơ quan có chức năng cần ban hành đầy đủ các văn bản hướng dẫn xử lý các loại tội phạm sử dụng công nghệ cao như: cá độ bóng đá qua mạng, đánh bạc qua mạng, truyền bá văn bá phẩm đồi trụy qua mạng (số lượng, dung lượng của đĩa, USB…), trộm cắp cước viễn thông quốc tế…
- Cần tổng kết rút kinh nghiệm công tác điều tra, khám phá, xử lý tội phạm công nghệ cao, nêu rõ phương thức thủ đoạn phạm tội để các cơ quan tố tụng, các cơ quan có liên quan vận dụng trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm.
- Đầu tư trang thiết bị, cơ sở vật chất, đào tạo đội ngũ cán bộ cho các cơ quan tiến hành tố tụng, cơ quan giám định, các cơ quan có chức năng khác để có điều kiện phát huy tác dụng trong công tác đấu tranh phòng chống và xử lý tội phạm.
- Tăng cường hợp tác trong hoạt động tương trợ tư pháp nhằm tăng cường mối quan hệ phối hợp trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm, nâng cao hiệu quả công tác ủy thác, tương trợ tư pháp./.
Phòng 1 – Viện kiểm sát nhân dân TP.HCM