Thứ Bảy, 23/08/2025
Việc nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố và kiểm sát việc giải quyết các vụ án hình sự luôn được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt trong hoạt động của ngành Kiểm sát nhân dân nhằm đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp. Với vai trò là đơn vị nghiệp vụ trực tiếp tham mưu cho Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh (VKSND Thành phố) trong lĩnh vực an An ninh - Ma túy , Phòng Công tố và Kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử sơ thẩm án an ninh, ma túy (Phòng 1) đã không ngừng đổi mới nội dung, phương pháp, nâng cao hiệu quả công tác hướng dẫn nghiệp vụ, kiểm tra việc ban hành cáo trạng của VKSND cấp huyện (nay là VKSND khu vực) góp phần quan trọng trong việc bảo đảm truy tố đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để xảy ra oan sai, bỏ lọt tội phạm.
Chủ động kiểm tra công tác nghiệp vụ và phát hiện vi phạm, thiếu sót. Từ tháng 01/6/2025, Phòng 1 đã tiến hành kiểm tra 1.107 bản cáo trạng do VKSND huyện chuyển đến; trả lời 02 công văn thỉnh thị; ban hành 09 Thông báo rút kinh nghiệm và 03 công văn yêu cầu xử lý vụ án đúng quy định pháp luật. Đây không chỉ là những con số thể hiện khối lượng công việc lớn phải thực hiện trong thời gian ngắn, mà còn phản ánh tinh thần trách nhiệm, tính chủ động và sát sao của đơn vị đối với công tác nghiệp vụ tại cơ sở. Việc kiểm tra được thực hiện đồng bộ, toàn diện, từ hình thức đến nội dung cáo trạng, bám sát quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự và các văn bản nghiệp vụ của ngành.
Thông qua công tác kiểm tra, nhiều sai sót nghiêm trọng trong việc đánh giá chứng cứ, áp dụng pháp luật, xác định tội danh, khung hình phạt… đã được phát hiện và chấn chỉnh kịp thời. Trong đó, những sai phạm thiếu sót được lặp lại, tập trung ở các nhóm vi phạm điển hình sau:
Một là, sai sót trong xác định khối lượng ma túy để truy cứu trách nhiệm hình sự như xác định khối lượng ma túy thấp hơn thực tế do không cộng dồn đủ số lần phạm tộ; hoặc một số vụ án còn tính cả phần ma túy “đã sử dụng hết” hoặc chưa đủ căn cứ giám định vào tổng khối lượng để truy tố, dẫn đến vi phạm nghiêm trọng về căn cứ buộc tội.
Hai là, việc xác định tội danh còn chưa chặt chẽ, thiếu căn cứ vững chắc. Một số vụ án, bị can bị truy tố về tội “Mua bán trái phép chất ma túy” dù chỉ có hành vi cất giữ và không có tài liệu nào thể hiện việc trao đổi, mua bán. Việc đánh giá chưa toàn diện dẫn đến xác định sai bản chất hành vi phạm tội.
Ba là, bỏ sót tình tiết định khung, tình tiết tăng nặng. Có trường hợp bị can có tiền án, tái phạm nguy hiểm nhưng không được đề cập hoặc đánh giá đúng trong cáo trạng.
Bốn là, nhận định không đầy đủ về yếu tố đồng phạm, phạm tội có tổ chức. Điển hình bị can dùng ứng dụng nhắn tin để điều phối việc giao nhận ma túy nhưng cáo trạng lại xác định là hành vi độc lập, đây thiếu sót trong việc đánh giá vai trò, vị trí của từng bị can trong vụ án – ảnh hưởng đến việc phân hóa trách nhiệm hình sự.
Phát huy vai trò định hướng, nâng cao chất lượng truy tố. Việc ban hành Thông báo rút kinh nghiệm là biện pháp hữu hiệu để thống nhất nhận thức, hướng dẫn cấp dưới thực hiện đúng quy định pháp luật. Nội dung các thông báo không chỉ dừng lại ở việc nêu lỗi, mà còn đi sâu phân tích nguyên nhân, định hướng cách khắc phục, thậm chí đưa ra phương án truy tố phù hợp trong các tình huống tương tự.
Vừa qua, Phòng 1 đã ban hành 02 công văn yêu cầu giải quyết vụ án đúng quy định, đối với các trường hợp có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm hoặc xử lý chưa toàn diện. Các văn bản đều được ban hành trên tinh thần trách nhiệm, cẩn trọng, đảm bảo không can thiệp vào hoạt động tố tụng nhưng vẫn giữ vững vai trò kiểm sát, điều chỉnh kịp thời các sai sót trong áp dụng pháp luật. Việc chủ động kiểm tra góp phần nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ cho đội ngũ công chức và hạn chế đáng kể các sai phạm nghiệp vụ trong công tác ban hành cáo trạng, nhất là với những vụ án có tính chất phức tạp, nhạy cảm hoặc dư luận xã hội quan tâm.
Với tinh thần trách nhiệm, sự chủ động, linh hoạt và tâm huyết trong công tác chuyên môn, Phòng 1 đã và đang khẳng định rõ vai trò định hướng, nâng cao chất lượng công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra vụ án hình sự nói chung và vụ án An ninh - Ma túy nói riêng. Những kết quả đạt được trong 6 tháng đầu năm 2025 là minh chứng sinh động cho sự nỗ lực, đổi mới và quyết tâm của toàn thể cán bộ, Kiểm sát viên Phòng 1 trong việc giữ vững kỷ cương pháp luật, bảo đảm tính nghiêm minh và nhân văn của hoạt động tố tụng hình sự./.
Hữu Tài - Hoàng Hà - Đan Phượng (Phòng 1)