Thứ Sáu, 13/12/2024
I. Cơ sở pháp lý để triển khai các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật
Phổ biến, giáo dục pháp luật được hiểu là hoạt động có định hướng, có tổ chức, có chủ định nhằm đạt mục đích hình thành ở đối tượng được tác động tri thức pháp lý, tình cảm và hành vi phù hợp với đòi hỏi của hệ thống pháp luật hiện hành, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước, quản lý xã hội và nâng cao trình độ văn hoá pháp lý của công dân.
Hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật là cách thức tổ chức hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật, cách tiến hành một hoạt động cụ thể để đạt được mục đích.
Xét theo quan điểm triết học về mối quan hệ giữa nội dung và hình thức, hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật giữ vai trò hỗ trợ hoặc tác động trở lại đối với kết quả chung của hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật. Nếu nội dung pháp luật phù hợp, thiết thực, dễ hiểu, gần gũi nhưng hình thức tổ chức mờ nhạt, thiếu sáng tạo sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả phổ biến, giáo dục pháp luật.
Vì lẽ đó, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật luôn được xã hội (Nhà nước, tổ chức, công dân) quan tâm ở cả nội dung và hình thức phổ biến, truyền tải pháp luật, thông tin pháp lý để đối tượng được tác động hình thành thói quen, tình cảm đối với pháp luật và có hành vi xử sự phù hợp.
Ngày 07/12/1982, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng đã ban hành Chỉ thị số 315/CT về việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật, xác định: Hình thức tuyên truyền cần phong phú, hấp dẫn, thích hợp với từng loại đối tượng. Cần sử dụng rộng rãi báo chí, phát thanh, truyền hình và các hình thức văn hoá, nghệ thuật khác để phổ biến pháp luật. Báo chí, đài phát thanh, truyền hình chú ý thường xuyên có mục tuyên truyền giáo dục pháp luật bằng các hình thức nói chuyện, giải đáp pháp luật, biểu dương người tốt, việc tốt, phê phán những hiện tượng vi phạm pháp luật. Trong các bài báo như tin tức, mẩu chuyện, bình luận, xã luận… cần có ý thức phân tích khía cạnh pháp lý của vấn đề, qua đó mà giáo dục ý thức pháp luật cho người đọc. Xuất bản sách phổ thông giới thiệu văn bản pháp luật của nhà nước. Xây dựng chương trình, biên soạn tài liệu để đưa giáo dục pháp luật vào các trường học. Tiếp đó, Chỉ thị số 300/CT ngày 22/10/1987 của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng về một số công tác trước mắt nhằm tăng cường quản lý Nhà nước bằng pháp luật đề ra yêu cầu: “Triển khai mạnh mẽ công tác tuyên truyền và giáo dục pháp luật, huy động lực lượng của các đoàn thể chính trị, xã hội, nghề nghiệp, các phương tiện thông tin đại chúng tham gia vào đợt vận động thiết lập trật tự kỷ cương và các hoạt động thường xuyên xây dựng nếp sống và làm việc theo pháp luật trong các cơ quan Nhà nước và trong xã hội”.
Chỉ thị số 02/1998/CT-TTg ngày 07/01/1998 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong giai đoạn hiện nay và Quyết định số 03/1998/QĐ-TTg đã chỉ rõ “chú trọng hình thức tuyên truyền miệng trong việc phổ biến, triển khai thực hiện các văn bản pháp luật cần thiết cho từng đối tượng, nhất là cán bộ chính quyền cấp cơ sở, các tầng lớp nhân dân” và “xác định rõ các biện pháp phổ biến, giáo dục pháp luật cho từng đối tượng như tuyên truyền miệng, biên soạn tài liệu, các phương tiện thông tin đại chúng…”
Ngày 17/01/2003, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 13/2003/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình phổ biến, giáo dục pháp luật từ năm 2003 đến năm 2007 trong đó dành một mục lớn (mục II) quy định các hình thức, biện pháp phổ biến, giáo dục pháp luật chủ yếu. Thông tư số 01/2003/TT-BTP ngày 14/3/2003 quy định một số hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật như phương tiện thông tin đại chúng, hệ thống loa truyền thanh cơ sở, tủ sách pháp luật, biên soạn tài liệu pháp luật, cuộc thi tìm hiểu pháp luật, câu lạc bộ pháp luật, tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý, giáo dục pháp luật trong nhà trường.
Mới đây nhất, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 37/2008/QĐ-TTg ngày 12/3/2008 phê duyệt Chương trình PBGDPL từ năm 2008 đến năm 2012, trong đó đề ra “Đổi mới, nâng cao hiệu quả các hình thức, biện pháp phổ biến, giáo dục pháp luật hiện có; triển khai trên diện rộng những hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật mới đang phát huy hiệu quả trên thực tế…”.
II. Các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật tại Việt Nam
1. Một số hình thức phổ biến giáo dục pháp luật truyền thống
1.1. Tuyên truyền miệng
Tuyên truyền miệng về pháp luật là một hình thức tuyên truyền mà người nói trực tiếp nói với người nghe về lĩnh vực pháp luật trong đó chủ yếu là các văn bản pháp luật đó nhằm nâng cao nhận thức về pháp luật, niềm tin vào pháp luật và ý thức pháp luật cho người nghe và kích thích người nghe hành động theo các chuẩn mực pháp luật.
Tuyên truyền miệng về pháp luật có nhiều ưu thế thể hiện ở tính linh hoạt, có thể tiến hành ở bất cứ nơi nào, trong bất kỳ điều kiện, hoàn cảnh nào và số lượng người nghe; người nói có điều kiện thuận lợi để giải thích, phân tích, làm sáng tỏ nội dung cần tuyên truyền, hai bên có thể hỏi đáp trực tiếp để đáp ứng yêu cầu của nhau.
Trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật từ trước đến nay, hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua tuyên truyền miệng được sử dụng phổ biến, rộng rãi và có mối quan hệ chặt chẽ với các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật khác. Vì vậy, việc xác định và nhấn mạnh vai trò của tuyên truyền miệng trong phổ biến, giáo dục pháp luật được thể hiện nhiều trong các văn bản chỉ đạo của Đảng, văn bản pháp luật của Nhà nước và các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, điều hành, quản lý của các cơ quan, tổ chức ở Trung ương và địa phương.
Tuy nhiên, việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua tuyên truyền miệng với một số hạn chế vốn có như không thể áp dụng đối với các đối tượng không cùng ngôn ngữ, lời nói chỉ tác động vào thính giác, đòi hỏi người nghe sự theo dõi, tập trung… đặc biệt với các tiện ích của phương tiện, thông tin, đại chúng và công nghệ thông tin đang tác động đáng kể đến vai trò của tuyên truyền miệng. Vì vậy, để tạo cơ sở mang tính định hướng trong tổ chức thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật, việc thể chế hoá bằng quy phạm pháp luật đối với hình thức tuyên truyền miệng là cần thiết.
1.2. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hệ thống truyền thanh cơ sở, báo in, báo hình
Báo in;
Báo hình;
Loa truyền thanh cơ sở được sử dụng phổ biến, giáo dục pháp luật chủ yếu tại các đơn vị xã, phường, thị trấn.
1.3. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua việc biên soạn, phát hành tài liệu pháp luật
Đây là hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật được áp dụng rộng rãi, gần gũi với người dân và đóng một vai trò lớn trong hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật, là cẩm nang, phương tiện hoạt động của những người làm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật.
Tài liệu phổ biến, giáo dục pháp luật gồm nhiều loại như đề cương tuyên truyền, văn bản pháp luật, sách hướng dẫn, giải thích pháp luật, sách pháp luật bỏ túi, sách hỏi đáp pháp luật, tờ rơi, tờ gấp, bản tin, tranh áp phích, lịch… Trong tuyên truyền miệng, trong các hoạt động hoà giải, trợ giúp pháp lý, tư vấn pháp luật, công tác giảng dạy và học tập pháp luật trong nhà trường… đều sử dụng tài liệu pháp luật để thực hiện tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật.
Hiệu quả của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật chịu sự tác động nhất định của chất lượng các tài liệu pháp luật, vì vậy, việc biên soạn, phát hành các tài liệu này cũng được chú trọng cả hình thức và nội dung.
1.4. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động giáo dục pháp luật trong nhà trường
Giáo dục pháp luật là sự tác động có định hướng có tổ chức nhằm hình thành tri thức, tình cảm và hành vi phù hợp với quy định của pháp luật, làm cho công dân tự giác tuân thủ, thi hành pháp luật, nâng cao ý thức pháp luật của công dân.
Đó là một trong các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật được thực hiện thông qua việc dạy và học pháp luật trong các nhà trường nhằm thực hiện mục tiêu của giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, góp phần hình thành và bồi dưỡng ý thức công dân, sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, đáp ứng yêu cầu về nguồn nhân lực trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
1.5. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua tủ sách pháp luật
Tủ sách pháp luật là công cụ hữu hiệu để đưa pháp luật vào hoạt động của cơ quan nhà nước nói chung, đặc biệt là quá trình điều hành của bộ máy chính quyền cơ sở và vào đời sống của các cộng đồng dân cư, góp phần tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Thông qua việc tìm hiểu, nghiên cứu, đọc các sách, tài liệu pháp luật của tủ sách, người đọc tập hợp nghiên cứu, tìm hiểu và vận dụng các quy định của pháp luật vào thực tế một cách đầy đủ, có hệ thống, chính xác và thống nhất.
Tuy nhiên, việc tìm hiểu pháp luật qua khai thác, sử dụng tủ sách pháp luật cũng có những hạn chế nhất định, chịu sự tác động của nhiều yếu tố về cơ chế quản lý, thái độ phục vụ, sự đầu tư nâng cao hiệu quả khai thác tủ sách pháp luật, mức độ đáp ứng yêu cầu của đối tượng…
1.6. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua sinh hoạt câu lạc bộ pháp luật
Câu lạc bộ pháp luật là một tổ chức sinh hoạt pháp lý tự nguyện của những người có nhu cầu tìm hiểu pháp luật, có tinh thần tham gia đấu tranh bảo vệ pháp luật, nhiệt tình tuyên truyền giáo dục pháp luật.
Đó là hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật qua sinh hoạt của hội viên, khách mời để giao lưu, học tập, trao đổi kiến thức pháp luật cần thiết, tạo điều kiện để họ đề đạt và kiến nghị với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền về những vấn đề có liên quan đến công tác xây dựng, tuyên truyền, phổ biến và thực thi pháp luật.
1.7. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua tổ chức cuộc thi tìm hiểu pháp luật
Thi tìm hiểu pháp luật là một trong các hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, là cầu nối chuyển tải những nội dung pháp luật vào cuộc sống, là hình thức sinh hoạt văn hoá pháp lý có sức hấp dẫn và hiệu quả. Đây là một trong những hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật hấp dẫn, có hiệu quả cao và được sử dụng nhiều. Những nội dung pháp luật được chuyển tải đến các đối tượng thông qua cuộc thi một cách đơn giản, ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ hơn, sinh động hơn, tránh được sự cứng nhắc, khô cứng. Bên cạnh đó, kiến thức pháp luật, kỹ năng tuyên truyền pháp luật của người tổ chức cũng được trau dồi, gọt dũa.
Kết quả tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hình thức thi tìm hiểu pháp luật tác động trực tiếp đến ý thức pháp luật của người dự thi, qua đó là nơi giao lưu, học hỏi kinh nghiệm, kiến thức pháp luật và kỹ năng phổ biến, giáo dục pháp luật của cả người tổ chức cuộc thi và người theo dõi, tìm hiểu cuộc thi.
1.8. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua các loại hình tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý
Tư vấn pháp luật là việc giải đáp pháp luật, hướng dẫn ứng xử đúng pháp luật, cung cấp dịch vụ pháp lý nhằm giúp công dân, tổ chức trong nước và nước ngoài thực hiện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của họ. Thông qua tư vấn pháp luật, luật sư góp phần tuyên truyền, phổ biến, giải thích pháp luật nhằm nâng cao văn hoá pháp lý cho công dân trong cộng đồng xã hội. Hoạt động tư vấn pháp luật là cầu nối quan trọng giữa người xây dựng pháp luật, áp dụng pháp luật, thực thi pháp luật và những người là đối tượng của việc áp dụng pháp luật.
Trợ giúp pháp lý là sự giúp đỡ miễn phí của các tổ chức trợ giúp pháp lý của Nhà nước cho người nghèo, đối tượng chính sách và đồng bào dân tộc thiểu số tiếp cận với các dịch vụ pháp lý (tư vấn pháp luật, đại diện, bào chữa) nhằm bảo đảm cho mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật và thực hiện công bằng xã hội.
Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý sẽ giúp các đối tượng nắm bắt được các thông tin pháp lý, hiểu được quyền và nghĩa vụ của mình trong các quan hệ pháp luật, hướng dẫn phương pháp xử sự các hoàn cảnh cụ thể phù hợp với pháp luật và tránh được những hậu quả pháp lý bất lợi, hướng dẫn công dân, tổ chức tôn trọng và thi hành nghiêm chỉnh pháp luật, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật.
1.9. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động hoà giải ở cơ sở
Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động hoà giải ở cơ sở là việc các tổ viên hoà giải bằng hoạt động hoà giải của mình cung cấp các kiến thức pháp luật, bồi dưỡng tình cảm pháp luật cho các bên tranh chấp và những người khác trong cộng đồng dân cư nhằm mục đích hình thành ở họ sự hiểu biết pháp luật, ý thức tôn trọng pháp luật và thói quen hành động theo pháp luật.
Để phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động hoà giải có hiệu quả, đòi hỏi phải có phương pháp thực hiện hợp lý và có những giải pháp phù hợp, kịp thời để việc hoà giải đạt được mục đích, đồng thời qua việc hoà giải, các bên hiểu được quyền, nghĩa vụ của mình theo quy định của pháp luật.
1.10. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua các loại hình văn hoá, văn nghệ
Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua các loại hình văn hoá, văn nghệ là đưa tinh thần một quy phạm pháp luật, một văn bản pháp luật vào đời sống xã hội bằng “ngôn ngữ” của một loại hình văn hoá, văn nghệ nào đó như kịch, lễ hội, áp phích….
Đối với hoạt động này, đòi hỏi một số kỹ năng bảo đảm cho việc phổ biến, giáo dục pháp luật có hiệu quả như biết thâm nhập vào đời sống xã hội, nắm được tình hình thực hiện pháp luật trong cuộc sống, phát hiện được vai trò định hướng phát triển xã hội của pháp luật, những tính chất ưu việt của pháp luật xã hội chủ nghĩa, chuyển được tư duy pháp luật thành tư duy nghệ thuật…
2. Các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật gắn với ứng dụng công nghệ thông tin, mạng internet
Báo điện tử;
Trang thông tin điện tử, mạng Internet;
Phát thanh có hình.
3. Các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật được lựa chọn thí điểm áp dụng để đánh giá hiệu quả trong giai đoạn hiện nay
Trên cơ sở các văn bản của Đảng, Nhà nước về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật và tổng kết thực tiễn về các hình thức, biện pháp phổ biến, giáo dục pháp luật, theo Quyết định số 13/2003, Bộ Tư pháp đã được Chính phủ giao nhiệm vụ chủ trì xây dựng và triển khai Đề án “Chỉ đạo điểm các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật có hiệu quả trong giai đoạn hiện nay”. Theo đó, có các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật sau đây:
- Tổ chức tuyên truyền pháp luật định kỳ cho người dân tại cơ sở. Đây là biện pháp tuyên truyền trực tiếp thông qua báo cáo viên giới thiệu các quy định của pháp luật, xử lý tình huống thực tiễn, giải đáp pháp luật, theo chuyên đề phù hợp để người dân học tập.
- Tuyên truyền, phổ biến pháp luật thông qua hoạt động của đội ngũ cán bộ nòng cốt tại xã, phường, thị trấn. Đội ngũ cán bộ nòng cốt tại xã với thành phần chủ yếu là cán bộ tư pháp hoặc lãnh đạo Uỷ ban nhân dân xã, phường, công an xã, hoà giải viên, tuyên truyền viên pháp luật, tổ trưởng tổ dân phố… và mỗi thành viên tổ nòng cốt phụ trách một khu phố, thôn, xóm, ấp để thực hiện tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho các đối tượng nhân dân trên địa bàn họ cư trú và vận động nhân dân tham gia các buổi học tập pháp luật được tổ chức tại UBND xã, phường, thị trấn; trực tiếp phổ biến, giáo dục pháp luật lồng ghép với các cuộc họp thôn, bản, tổ dân phố; ký cam kết không vi phạm pháp luật, hoà giải…
- Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động của bộ đội biên phòng với những cách thức khác nhau trong việc đưa pháp luật tới nhân dân như chuyên đề, lồng ghép vào cuộc họp, cuộc vận động, phong trào, chiếu phim lưu động…
- Mở hộp thư pháp luật và giải quyết vướng mắc về pháp luật của người dân. Định kỳ mỗi tuần một lần mở hộp thư giải quyết vướng mắc pháp luật của nhân dân và thực hiện việc chuyển đơn thư đến cơ quan có thẩm quyền.
- Biên soạn và phát hành các tài liệu tuyên truyền pháp luật phong phú, hấp dẫn, thiết thực tới từng đối tượng. Tuỳ vào đối tượng cần tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật để biên soạn, phát hành tài liệu phù hợp như sách, tờ gấp, băng cassette hoặc đĩa VCD.
- Thi tìm hiểu pháp luật: Là hình thức được áp dụng ở hầu hết các đối tượng được tiến hành chỉ đạo điểm. Triển khai hình thức thi khác nhau đối với mỗi đối tượng cụ thể như thi viết, thi sân khấu đang là hình thức thi phổ biến hiện nay và phù hợp với các đối tượng không chỉ nâng cao kiến thức pháp luật cho người dự thi mà còn là môi trường học tập để cả người xem tự cập nhật kiến thức pháp luật có hiệu quả.
- Tập huấn kiến thức pháp luật: Là một cách thức tuyên truyền miệng được triển khai nhiều, phù hợp và có hiệu quả trong thực tế. Hình thức này được thực hiện thông qua báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật. Mỗi đối tượng cụ thể, có nội dung tập huấn phù hợp và thiết thực như giới thiệu nội dung pháp luật, kiến thức pháp luật chuyên môn, nghiệp vụ PBGDPL...
- Kiểm tra kiến thức pháp luật: được áp dụng đối với đối tượng cán bộ, công chức và cán bộ, chiến sĩ trong lực lượng quân đội nhân dân. Theo đó, kết quả kiểm tra kiến thức pháp luật được xem là một trong những tiêu chuẩn đánh giá cán bộ, công chức hàng năm.
- Giao lưu có lồng ghép kiến thức pháp luật. Đây là hình thức đặc thù được thực hiện thí điểm đối với cán bộ, chiến sĩ quân đội nhân dân và được đánh giá là phù hợp, có hiệu quả đối với cán bộ, chiến sĩ trong quân đội.
- Tuyên truyền pháp luật trên các phương tiện thông tin đại chúng. Từ lâu, việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật qua các phương tiện thông tin đại chúng đã được đánh giá là một trong những hình thức chiếm ưu thế. Với sự phát triển của khoa học, công nghệ, thông tin thì việc phổ biến, giáo dục pháp luật qua hình thức này ngày càng có hiệu quả và được áp dụng phổ biến đối với các đối tượng.
- Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho doanh nghiệp thông qua hoạt động của Tổ tư vấn pháp luật. Đây là hình thức được đa số doanh nghiệp lựa chọn và được xác định là hình thức PBGDPL trọng tâm, phù hợp với điều kiện và trình độ của người lao động trong các doanh nghiệp hiện nay.
- Tổ chức toạ đàm về tuyên truyền pháp luật cho người sử lao động, người lao động trong doanh nghiệp. Thông qua toạ đàm, người sử dụng lao động, người lao động trao đổi, thảo luận và đề xuất các giải pháp khắc phục vướng mắc, bất cập và nâng cao nhận thức pháp luật cho các bên.
III. Các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật tại Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh
Nhận thức rõ được vai trò, tầm quan trọng của công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, góp phần nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của các cấp, các ngành và người dân trong công tác phòng chống tội phạm, thực hiện có hiệu quả phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc. Trong thời gian qua, VKSND Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh đã tham gia đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật và đạt được những kết quả nhất định.
Trong công tác đấu tranh phòng chống vi phạm, tội phạm và tệ nạn xã hội, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật có vai trò hết sức quan trọng nhằm góp phần phòng ngừa tội phạm, vi phạm pháp luật và tệ nạn xã hội, khắc phục những nguyên nhân, điều kiện của tình trạng phạm tội, ngăn chặn, hạn chế và làm giảm từng bước, tiến tới loại trừ tội phạm ra khỏi đời sống xã hội. Thông qua công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật nhằm làm chuyển biến nhận thức, từng bước nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân, góp phần tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, quản lý xã hội bằng pháp luật, phòng ngừa tội phạm,vi phạm pháp luật và tệ nạn xã hội. Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật của ngành Kiểm sát nhân dân là một khâu công tác được quy định tại Điều 39 Luật Tổ chức VKSND năm 2014, góp phần đấu tranh, phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật; nâng cao hiểu biết của cán bộ và nhân dân về VKSND, tạo sự ủng hộ, phối hợp, giúp đỡ VKSND trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình.
1. Lãnh đạo đơn vị triển khai các văn bản pháp luật, nhiệm vụ chuyên môn của ngành
Nhận thức được tầm quan trọng đó, tập thể lãnh đạo VKSND Quận 7 luôn luôn xác định việc tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật là một công tác quan trọng của đơn vị; thường xuyên tổ chức thông tin, phổ biến pháp luật tới toàn thể công chức, người lao động trong đơn vị và người dân trên địa bàn bằng nhiều cách làm hay và hình thức phong phú, như:
Trước hết lãnh đạo đơn vị đã kịp thời tổ chức quán triệt đến toàn thể công chức, người lao động trong đơn vị thực hiện nghiêm túc, đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp nêu tại Kết luận số 80-KL/TW ngày 20 tháng 6 năm 2020 của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 09 tháng 12 năm 2003 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, Nhân dân; Chỉ thị số 05/CT-VKSTC, ngày 08/6/2021 của Viện trưởng VKSND tối cao về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền của ngành Kiểm sát nhân dân, để tạo chuyển biến mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức tự giác, tôn trọng, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật của công chức, người lao động và toàn thể Nhân dân.
Đề cao trách nhiệm của người đứng đầu trong việc nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật và hoạt động phối hợp với các cơ quan hữu quan trên địa bàn; áp dụng các biện pháp thiết thực để tổ chức thực hiện hiệu quả, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ để công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đi vào nề nếp góp phần tích cực, có hiệu quả vào việc thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của Ngành. Các nội dung, hình thức và biện pháp tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật luôn luôn được đổi mới, đa dạng, phù hợp với từng nhóm đối tượng và đặc thù trong thực hiện chức năng thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát nhân dân.
Ngay từ đầu các năm công tác, căn cứ chỉ thị công tác của Viện trưởng VKSND tối cao và kế hoạch công tác của VKSND TP.HCM, đơn vị đã xây dựng kế hoạch, phân công công chức trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ được giao, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật. Nội dung tập trung vào phổ biến các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Ngành, của đơn vị đến cán bộ, đảng viên và quần chúng Nhân dân trên địa bàn quận. Kịp thời tập trung tổ chức quán triệt, triển khai đến toàn thể đảng viên, công chức trong đơn vị về những quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, chỉ thị, nghị quyết của cấp trên, nhất là Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; các đạo luật mới ban hành, các chuyên đề, hướng dẫn nghiệp vụ mới của Ngành.
Đồng chí Huỳnh Thị Ngọc Hoa, Ủy viên Ban cán sự đảng, Phó Viện trưởng VKSND Thành phố trao Bằng khen và Giấy khen cho các đồng chí Kiểm sát viên có thành tích xuất sắc trong công tác năm 2022 tại Hội nghị triển khai kế hoạch năm 2023 tại VKSND Quận 7
2. Một số hình thức tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật tại VKSND Quận 7
Việc tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật được đơn vị kết hợp với việc thực hiện các hoạt động chuyên môn nghiệp vụ trong kiểm sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp của các cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật; tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền; thực hành quyền công tố, kiểm sát việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự; kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam, thi hành án hình sự; kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động và những việc khác theo quy định của pháp luật; kiểm sát việc thi hành án dân sự, thi hành án hành chính... và các hoạt động phong trào, đoàn thể từ đó tạo ra những hiệu ứng tích cực đến tình hình an ninh, trật tự an toàn xã hội tại địa phương.
2.1. Hình thức tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật trong công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử các vụ án hình sự
Đối với công tác kiểm sát hàng ngày tại Nhà tạm giữ Công an Quận 7, kiểm sát trực tiếp theo định kỳ; kiểm sát thi hành án hình sự tại cộng đồng, đơn vị đã lồng ghép việc tuyên truyền, phổ biến đa dạng, phong phú các quy định mới của pháp luật cho người bị tạm giữ, tạm giam, người đang thi hành án tại cộng đồng. Qua đó đảm bảo thực hiện tốt Đề án “Tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật cho người đang chấp hành án phạt tù, người áp dụng các biện pháp tư pháp hoặc các biện pháp xử lý hành chính, người mới ra tù tái hòa nhập với cộng đồng, thanh thiếu niên vi phạm pháp luật, lang thang cơ nhỡ”. Với những nội dung tuyên truyền thiết thực và hiệu quả, người bị tạm giữ, tạm giam, người đang chấp hành án tại cộng đồng nắm được các quy định, các chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, giúp họ được thực hiện tối đa quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân. Từ đó nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, thực hiện tốt các quy định, nội quy của Nhà tạm giữ, quy định tại cộng đồng, tin tưởng tuyệt đối vào đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước và tự tin tái hòa nhập cộng đồng.
Thông qua công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát việc khởi tố, điều tra, truy tố các vụ án hình sự, đơn vị đã phát hiện, tổng hợp các dạng vi phạm, thiếu sót trong quá trình thực thi nhiệm vụ của các cơ quan hữu quan, ban hành nhiều kiến nghị yêu cầu áp dụng các biện pháp phòng ngừa vi phạm, tội phạm, tham mưu cho cấp uỷ, chính quyền địa phương, chỉ đạo các cơ quan, ban ngành hữu quan áp dụng các biện pháp phòng ngừa vi phạm, tội phạm, như: Kiến nghị đến Chủ tịch Uỷ ban nhân dân Quận chỉ đạo áp dụng các biện pháp khắc phục, phòng ngừa vi phạm pháp luật đối với tình trạng “Tổ chức sử dụng trái phép chất ma tuý”; kiến nghị đến Thủ trưởng Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an Quận áp dụng các biện pháp phòng ngừa vi phạm pháp luật trong hoạt động tiếp nhận, giải quyết nguồn tin về tội phạm đối với vụ, việc tai nạn giao thông đường bộ...
Qua công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử trong các năm qua, đơn vị đã phối hợp chặt chẽ với Cơ quan điều tra, Tòa án nhân dân Quận 7 xét chọn, đưa ra xét xử những vụ án hình sự trọng điểm là các vụ án nghiêm trọng, được cấp ủy và dư luận xã hội quan tâm. Kết quả tổ chức các phiên tòa này không chỉ nhằm răn đe đối với người phạm tội mà còn có tác dụng tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, phòng ngừa chung cho xã hội, góp phần ngăn ngừa vi phạm và tội phạm; đưa các quy định của pháp luật, hình ảnh của Viện kiểm sát nhân dân nói riêng, của các cơ quan tư pháp nói chung đến gần hơn với mọi tầng lớp nhân dân, tạo sự chuyển biến tích cực về nhận thức và ý thức tôn trọng, chấp hành pháp luật của Nhân dân. Với đặc điểm là một Quận có nhiều người nước ngoài sinh sống, làm việc, học tập và có Khu chế xuất Tân Thuận, trình độ nhận thức pháp luật của một bộ phận công nhân, người lao động còn hạn chế nên công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật qua hoạt động này có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc giảm thiểu, phòng ngừa vi phạm pháp luật trên địa bàn Quận 7.
Kiểm sát viên Nguyễn Thị Mộng Tuyền thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử tại phiên tòa hình sự
Đơn vị hiện có 10 đồng chí tham gia Chi hội luật gia. Vì vậy, đơn vị đã phối hợp chặt chẽ với Hội luật gia Quận 7 phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật, tham gia tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật, nhất là các đạo luật mới có hiệu lực, hoạt động chuyên môn của Viện kiểm sát đến với nhiều đối tượng, thành phần nhằm đưa pháp luật vào cuộc sống. Thông qua các hoạt động này nhằm giúp cho cán bộ và Nhân dân trên địa bàn Quận nắm được các chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, từ đó nâng cao ý thức chấp hành pháp luật đồng thời ngày càng hiểu rõ hơn về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của VKSND trong hệ thống chính trị, được cấp ủy địa phương ghi nhận và đánh giá cao.
2.2. Hình thức tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật trong công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính; vụ việc dân sự, hôn nhân gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động và những việc khác theo quy định của pháp luật
Thông qua công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động và những việc khác theo quy định của pháp luật, đơn vị đã phát hiện, tổng hợp các dạng vi phạm, thiếu sót trong quá trình thực thi nhiệm vụ của các cơ quan hữu quan, ban hành nhiều kiến nghị yêu cầu áp dụng các biện pháp phòng ngừa vi phạm, tội phạm tham mưu cho cấp uỷ, chính quyền địa phương, chỉ đạo các cơ quan, ban ngành hữu quan áp dụng các biện pháp phòng ngừa vi phạm, tội phạm, như: Kiến nghị đến Chủ tịch Uỷ ban nhân dân Quận 7 chỉ đạo áp dụng các biện pháp khắc phục, phòng ngừa vi phạm pháp luật trong việc làm thủ tục sang tên, lập hồ sơ đề nghị cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của Uỷ ban nhân dân phường và Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất Quận; kiến nghị chỉ đạo áp dụng các biện pháp khắc phục, phòng ngừa vi phạm pháp luật trong việc chậm trễ lập hồ sơ, giao nhận hồ sơ đề nghị Tòa án áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc để đối tượng tiếp tục thực hiện hành vi phạm tội.
Kiểm sát viên Nguyễn Thị Hương phát biểu quan điểm về tố tụng cũng như về nội dung giải quyết vụ án tại phiên tòa dân sự
Sau khi VKSND ban hành các kiến nghị yêu cầu khắc phục, phòng ngừa vi phạm pháp luật nêu trên, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân Quận 7 và Thủ trưởng Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an Quận đã kịp thời có văn bản chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, phòng chức năng có biện pháp chấn chỉnh, khắc phục vi phạm, phòng ngừa vi phạm pháp luật đối với từng lĩnh vực có liên quan theo đề nghị của VKSND. Đây cũng là một trong các biện pháp phổ biến, tuyên truyền pháp luật hữu hiệu đến các cơ quan, đơn vị hữu quan, góp phần phòng ngừa tội phạm, vi phạm pháp luật và tệ nạn xã hội.
2.3. Hình thức tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật thông qua các phiên tòa giả định
Hàng năm đơn vị phối hợp với các trường THCS, THPT trên địa bàn tổ chức các phiên tòa giả định về tác hại của ma tuý, phòng chống bạo lực học đường... Qua đó góp phần nâng cao nhận thức, chủ động phòng ngừa, đấu tranh trấn áp quyết liệt đối với tội phạm ma tuý, mâu thuẫn giải quyết bằng vũ lực trong học đường trên địa bàn Quận 7. Đây là hoạt động có ý nghĩa, thiết thực, giúp ổn định tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và xây dựng Quận 7 ngày càng phát triển vững mạnh.
VKSND Quận 7 thực hiện phiên tòa giả định tại Trường THPT Tân Phong
2.4. Các hình thức tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật khác
Trong công tác thi đua, đơn vị tăng cường sự lãnh đạo đối với công tác tuyên truyền phổ biến và giáo dục pháp luật. Đề ra chỉ tiêu và lấy kết quả công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá công chức, người lao động và xếp loại cuối năm. Đồng thời thường xuyên kiểm tra đôn đốc, chỉ đạo công chức, Kiểm sát viên, người lao động tăng cường viết tin, bài và tuyên truyền, phổ biến pháp luật thông qua các hoạt động nghiệp vụ được giao. Gửi tin, bài tuyên truyền đăng trên Trang tin điện tử của ngành Kiểm sát Thành phố; tích cực hưởng ứng, tham gia có chất lượng, hiệu quả Giải báo chí toàn quốc về công tác xây dựng Đảng- Giải Búa liềm vàng hàng năm nhằm góp phần nâng cao nhận thức của công chức, Đảng viên trong đơn vị về Đảng, về công tác xây dựng Đảng trong tình hình hiện nay, xem đây là một trong một nhiệm vụ công tác nhằm tuyên truyền rộng rãi đến các cấp, các ngành và Nhân dân về những đóng góp của ngành Kiểm sát nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ công lý, xây dựng hình ảnh người cán bộ Kiểm sát “Vững về chính trị, giỏi về nghiệp vụ, tinh thông về pháp luật, công tâm và bản lĩnh, kỷ cương và trách nhiệm” trong sự nghiệp đổi mới.
Hàng năm, hưởng ứng “Ngày pháp luật Việt Nam”, đơn vị đã xây dựng và tổ chức thực hiện với nhiều hình thức phong phú, đa dạng như: Treo băng rôn, khẩu hiệu tuyên truyền “Ngày pháp luật Việt Nam”, bài viết về hoạt động của ngành Kiểm sát, góp phần nâng cao ý thức tự giác, tôn trọng, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật của Nhân dân. Sau mỗi chương trình, đơn vị luôn tiếp thu những đánh giá của người nghe về ưu điểm và hạn chế từ đó đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thiết thực hơn, đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.
IV. Một số giải pháp nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật tại VKSND Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh
Một là, tăng cường sự lãnh đạo đối với công tác tuyên truyền phổ biến và giáo dục pháp luật. Đề ra chỉ tiêu và lấy kết quả công tác tuyên truyền là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá cán bộ và xếp loại cuối năm. Đồng thời thường xuyên kiểm tra đôn đốc, chỉ đạo cán bộ, Kiểm sát viên tăng cường viết tin bài và tuyên truyền, phổ biến pháp luật thông qua các hoạt động công vụ được giao.
Hai là, tiếp tục triển khai và quán triệt đầy đủ nội dung tinh thần của Luật phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012; Chỉ thị 05/CT-VKSTC ngày 23/8/2012 của Viện trưởng VKSND tối cao; Chỉ đạo của Viện trưởng VKSND Thành phố Hồ Chí Minh và các văn bản có liên quan đến công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho toàn thể cán bộ kiểm sát viên trong đơn vị.
Ba là, tiếp tục kiện toàn và xây dựng đội ngũ tuyên truyền viên pháp luật của đơn vị có bản lĩnh chính trị vững vàng, có phẩm chất đạo đức trong sáng và đặc biệt là phải có kiến thức chuyên môn sâu rộng, am hiểu nhiều lĩnh vực của xã hội, để lồng ghép vào công tác tuyên tuyền tạo sự sinh động và sức hấp dẫn lôi cuốn người nghe.
Bốn là, tiếp tục tăng cường phối hợp với các ngành tăng cường tổ chức nhiều đợt tuyên truyền thông qua các hoạt động chuyên môn, hoạt động xét xử, tùy thuộc vào từng thời điểm và tình hình nhiệm vụ chính trị của địa phương mà xây dựng kế hoạch tuyên truyền cho phù hợp. Qua đó nhằm giúp cho cán bộ và nhân dân trên địa bàn Quận được tiếp cận và cập nhật các thông tin mới về chủ trương chính sách pháp luật, từ đó giúp cho mọi tầng lớp nhân dân nâng cao nhận thức có biện pháp phòng ngừa vi phạm, ổn định tình hình an ninh trật tự ở địa phương.
Năm là, tiếp tục tăng cường phối hợp với Hội đồng phổ biến và giáo dục; Đoàn thanh niên để tuyên truyền phổ biếp giáo dục pháp luật đến với nhiều đối tượng và trên phạm vi rộng hơn, nhằm đem pháp luật đến mọi tầng lớp nhân dân. Không những thế mà thông qua các hoạt động này nhằm giúp cho cán bộ và nhân dân trên địa bàn ngày càng hiểu rõ hơn về vị trí vai trò, tầm quan trọng của VKSND trong hệ thống chính trị.
Thực hiện đồng bộ các giải pháp nêu trên, chắc chắn rằng, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật của VKSND Quận 7 sẽ tiếp tục đem lại hiệu quả thiết thực, góp phần quan trọng bảo vệ nền pháp chế, tiến đến xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, một Nhà nước thực sự của dân, do dân và vì dân, mà ở đó mọi người dân đều sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật.
Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật là nhiệm vụ chính trị hết sức quan trọng, là cầu nối để đưa pháp luật vào cuộc sống, góp phần phòng ngừa tội phạm, vi phạm pháp luật và tệ nạn xã hội; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước, quản lý xã hội bằng pháp luật. VKSND Quận 7 đã, đang và sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các cơ quan hữu quan thực hiện tốt công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật góp phần nâng cao hiểu biết, ý thức chấp hành Hiến pháp và pháp luật của cán bộ và Nhân dân trên địa bàn, góp phần phòng ngừa tội phạm, vi phạm pháp luật và tệ nạn xã hội, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy kinh tế- xã hội phát triển.
V. Liên hệ bản thân
Bản thân tôi là một Đảng viên, Kiểm sát viên đồng thời là Chi hội trưởng Chi hội Luật gia với thời gian công tác trong ngành kiểm sát được 18 năm. Tôi luôn tích cực tham gia các hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật như tham gia phiên toà giả định, thông qua hoạt động xét xử tại các phiên tòa hình sự dân sự, qua hoạt động của Chi hội Luật gia... Qua đó góp một phần vào công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật của đơn vị và địa phương.
Tôi thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử vụ án hình sự về tội Mua bán trái phép chất ma túy
Thay lời muốn nói của tôi bằng bài thơ sau:
Tâm tình người kiểm sát
Kiểm sát ơi, tâm tình người kiểm sát
Cả cuộc đời vì màu áo thiên thanh
Kiểm sát ơi, tự hào ngành kiểm sát
Vượt mọi khó khăn, hiên ngang giữa đất trời
Vững công minh, đời công bằng sáng suốt
Quyền công tố, tội phạm phải cúi đầu
Bền chính trực, thật thà, không thiên vị
Giữ pháp chế, nền tư pháp nghiêm minh
Sống khách quan, khát khao tìm sự thật
Sáng công lý, với cả lòng bao dung
Luôn thận trọng, trên từng khâu công tác
Vững nghiệp vụ, không lọt tội, oan sai
Lòng khiêm tốn, biết tiếp thu, cầu thị
Người đời trọng, để Đảng quý dân yêu
Bác Hồ ơi, lời thề ngành kiểm sát
Lời Bác dạy, người kiểm sát không quên.
Trần Thị Hồng Gấm